_{Mirjam Jesse, 183-184, voorkant en achterkant}

Beste lezer,

In zijn boek Homo Ludens spreekt Johan Huizinga over de spelende mens. We hebben spelregels nodig, schrijft hij. Spelregels geven vrijheid aan de mens om te spelen. Mooi hoe hij daarin vertelt dat een valsspeler altijd nog beter is dan een spelbreker, omdat een valsspeler het spel niet verlaat.

De regels van het spel. We hebben ze nodig in de kunsten. Geen kunst zonder regels durven wij wel te beweren.

In het grappige kinderverhaal 'Egelregels' uit het boek 'De boze heks geeft een feest' van Hanna Kraan verzint een egel een spel dat alleen een egel kan winnen, tot ongenoegen van de andere dieren in het bos. Hoe ga je als kunstenaar om met algemeen geldende regels? Mag je een regel breken omwille van de kunst? En welke egelregels leg je jezelf op?

Het verhaal 'Egelregels' is opgenomen in het cahier 'Inner play in a study narrative' van Eva den Heijer, waarover je meer kunt lezen in deze MusePost. Daarnaast staat het werk van Mirjam Jesse centraal. Haar 'egelregel' aan zichzelf was om een jaar lang elke dag een tekening te maken. Wat dat heeft opgeleverd, zie en lees je in het interview met haar. (Tip: klik op de afbeeldingen om ze nog beter te kunnen zien!) Tenslotte is er ook aandacht voor BioArt, een serie sessies waarin studenten docenten en alumni, op het snijvlak van kunst, ecologie en technologie verkennen hoe je je als maker tot de ecologische crisis kan verhouden. Martijn van Gessel is de initiatiefnemer van BioArt.

Een MusePost om in te duiken en collega's en hun werk te leren kennen.

Veel leesplezier!

De redactie

_{Mirjam Jesse, 79-81}

Over het verschil tussen opleggende regels en vrijheid scheppende regels zoals spelregels

Eva den Heijer (beeldend kunstenaar, game designer, docent ludodidactiek en coach aan HKU) schreef het cahier 'Inner play  in a study narrative'; over spelend en filosoferend eigenaarschap verkrijgen over je studie.'

Spelregels geven vrijheid. En vrijheid is ‘fun’. En ‘fun’ heeft in zichzelf een belangrijke kritische functie. Om maar gelijk een ongeschreven regel op te volgen, namelijk: mensen lezen liever niet een hele lap tekst om op het einde tot een conclusie te komen. Daarom begin ik hier met het einde van mijn boodschap. 

Spelregels zijn bindend maar niet wettelijk. En dan zijn er nog een scala aan verschillen tussen geïnstitutionaliseerd spelen met regels die vastgelegd zijn, en geïmproviseerd spel, het vrije kinderspel en het meer regel-gestuurde spel. Bij de eerste kun je niet zomaar de regels veranderen; je bent je verplicht om aan de vastgestelde regels te houden. Bij geïmproviseerd spel kun je ook niet zomaar de regels veranderen; je kan ze pas veranderen als iedereen het eens is met het wijzigen van de regels. Alleen dan kunnen de regels hun werking gaan doen.

Hoewel ook bij geïnstitutionaliseerd spel vrijheid kan worden ervaren. En dat heeft te maken met dat wanneer we een spel met ‘vaste’ regels aangaan, we eigenlijk op vrijwillige basis akkoord gaan met de regels van dat spel. Waardoor spel de gedetermineerdheid van de gedachte opheft, en een bevrijdende werking optreedt. Het is zoals Johan Huizinga dat zo helder schrijft: daarmee stappen we vrijwillig in de ‘magische cirkel’ van het spel; een werkelijkheid in een werkelijkheid.

Johan Huizinga die natuurlijk uitgaat van de Spelende Mens, laat hiermee ook zien dat een mens een regelgeleid wezen is. Wij gaan aan op regels; dat is ook wat we zijn. Maar er is een verschil tussen spelregels en wetten. In spelregels zit binding. Deze binding kan aangepast worden. Voorwaarde is dat iedereen het over de verandering van de regel eens is. Een binding is iets anders als een wet. Bindingen kunnen buigen, en dat is wat we moeten blijven opzoeken.

Want waar het eigenlijk over gaat is via die regels het vinden van vrijheid, omdat dat plezier geeft. Of ook wel ‘fun’ geeft zoals Bernard de Koven beschrijft.

Het belang van ‘fun’ moet niet worden onderschat. ‘Fun’, afkomstig van het Middel Engelse woord ‘fon’, ‘fool’, de nar, die enkel en alleen hij, in dienst werd gesteld en geacht werd de draak te steken met de werkelijkheid, niet puur alleen ter vermaak, maar vooral om kritisch te blijven kijken en te reflecteren op wat er buiten het kasteel allemaal plaatsvond. De nar als criticus en kritische reflector. Een belangrijke competentie ook binnen ons kunstonderwijs.

Dus laten we die regels eens onderzoeken en ontdekken waar de speling zit, en breek ik hiermee een regel en besluit ik dit schrijven stiekem toch met een andere boodschap ;-)

“Between us, there are rules. And within these rules are the rules we know are rules and the rules we have to find out if they’re really rules at all. And the more we explore these rules, the more deeply we will be practicing the unique art of fun that we can practice uniquely together.” (DeKoven, 2014)

- Eva den Heijer -

Nieuwsgierig naar het volledige cahier? Klik dan hier

_{Mirjam Jesse, 162, 165, 170}

Mirjams regel: een jaar lang elke dag iets maken

Door deze Musepost heen vind je beeldend werk van Mirjam Jesse, coördinator bij het Productiebureau van HKU Theater. Dat werk ontstond in een periode waarin Mirjam zichzelf een ogenschijnlijk eenvoudige regel oplegde: een jaar lang elke dag iets maken, op A5. Na dat een jaar te hebben gedaan, veranderde ze de regels: niet meer dagelijks, maar wekelijks iets maken, en van A5 ging ze naar A3. Tot slot schakelde ze naar A4, en verruimde ze de regels nogmaals voor zichzelf.

‘Hoe meer vrijheid ik mijzelf gaf, hoe moeilijker ik het vond.’

Lees hier het hele interview met Mirjam Jesse.

_{Mirjam Jesse, 178-180}

BioArt

Martijn van Gessel, werkzaam bij de opleiding en Creatieve technologie en Muziek en technologie, werkt er al jaren aan om BioArt een plek te geven op HKU.