Vrijheid is iets wat je niet kunt waarderen als je het helemaal hebt. Je moet het een tijdje niet hebben en dan pas begrijp je wat je mist. ‘Quote uit leader De Balie TV’

Sinds de coronacrisis onze vrijheid letterlijk beperkt door restricties in bewegingsruimte. Er is in mij de laatste maanden veel te doen geweest rondom het fenomeen ruimte.

Hannah Arend noemt de wereld ruimte tussen mensen om elkaar te ontmoeten.

Ik heb op momenten er te weinig van ervaren en op momenten te veel. Ik heb binnen de beperkte ruimte die ik fysiek had, innerlijke ruimte weten te vinden en, binnen de teveel aan fysieke ruimte tot anderen, nabijheid weten te creëren.

Op een bepaald moment voelde ik mij in een tussenruimte. Zo’n gevoel vergelijkbaar met tussen twee banen, of tussen twee woningen. Van afronding van de oude situatie maar nog niet weten hoe de nieuwe situatie eruit zal zien, je kunt daar nog geen vorm aan geven, het is eigenlijk nog niet begonnen, het is een tijdelijkheid.

En in deze beleving van tussenruimte was het dat mijn aandacht werd getrokken, op een manier waarop het dat nooit eerder had gedaan, door de situatie van vluchtelingen. Mensen die zich bij uitstek en in extreme mate in een tussenruimte bevinden. De vergeten groep tijdens Corona, de ontwortelden van onze wereld.

Hoe gaat dat met ons mensen, als we thuis niet veilig zijn?

Als we ons land verlaten omdat we hier niet veilig zijn vanwege onze ideeën, of omdat ons gezin honger lijdt geven we onze rechten op een leven op. De grenzen van ons land en de erkenning van ons als staatsburger verschaffen ons de ruimte om ons te ontwikkelen en te leven.

Wanneer we in deze tijd zouden vluchten, worden we opgevangen in een nabij land in een vluchtelingenkamp. De grenzen van dit kamp verschaffen ons veiligheid. En meer dan dat is de wereld ons niet verplicht te geven. Geen onderwijs, werk of autonomie.

In het Human programma Durf te denken 2011 vertelt filosoof Nanda Oudejans over haar analyse van de totstandkoming van het vluchtelingen verdrag van 1951. Vluchtelingen die worden opgevangen in kampen in buurlanden verliezen hun recht op rechten.

In De Balie TV legt Femke Halsema naar aanleiding van haar boek ‘Nergensland, nieuw licht op migratie’, uit dat het grote politieke verbeeldingskracht vereist om haar idee te realiseren om vluchtelingen een eigen staat te laten creëren en zich daarmee het recht op leven te laten toe eigenen. Want ‘met welk recht ontzeggen wij anderen onze welvaart, onze veiligheid en ons geluk?’ vraagt zij zich terecht af. 

Bram van Ooijen, die in 2017 afstudeerde aan de Rotterdamse Academie van Bouwkunst laat met zijn verbeeldingskracht zien dat vluchtelingenkampen door een stedenbouwkundige ingreep in 3 stadia opgaan in de bestaande stedelijke omgeving en voor vluchtelingen perspectief creëert op politieke, sociale en economische ontwikkeling (wihdaTopia).

Dus wanneer in de toekomst ons menszijn in ons land wordt bedreigd, zouden we, door de inzet van onze politieke, technische en sociale verbeeldingskracht; door anders te denken over de bescherming, ruimte en beperking van grenzen bijvoorbeeld nieuwe staten kunnen vormen, waar we ons als mensen kunnen ontwikkelen en niet te lang in een tussenruimte verkeren.

We kunnen allemaal grensganger zijn. Iemand die de ruimte tussen grenzen verkend, de ruimte weet te vergroten of uiteindelijk vervagen. Die met verbeeldingskracht grenzen kan gebruiken of wegdenken, zodat we uiteindelijk allemaal mens kunnen zijn.

Jessica Harmsen
18 juni 2020