Ni dieu, Ni Maitre
Vanaf de XXste eeuw wordt de samenleving in toenemende mate bepaald door wat we organizational society zijn gaan noemen: een inrichting van de maatschappij gemodelleerd naar bedrijven. Daarin spelen een strikte hiërarchie gericht op functionaliteit en een economie van efficiency een grote rol. Het verhogen van het rendement is een belangrijk doel geworden voor sociale gemeenschapsvormen en maatschappelijke instituties, die volgens een bureaucratisch model worden georganiseerd. Hierbij hoort een bepaald type mens dat zijn eigen behoeften en zingeving congruent maakt met de organisatiedoelen. Whyte’s Organizational man is een calculerend en op efficiency gericht individu dat de organisatie internaliseert en zich als homo economicus door het leven begeeft. Verspilling, passie, virtuositeit, tijdverlies, twijfel, dagdromerij worden aan de kant gezet ten gunste van een realiteitszin die orde, overzicht, resultaat en carrière bevordert.
De organizational society heeft haar invloed op steeds meer sferen van het maatschappelijk leven laten gelden, zodanig dat verschillende auteurs spreken van een ideologie van managerialisme waarbinnen de werkelijkheid wordt gezien als chaos die overwonnen moet worden door haar goed te managen. Strategie, visie en leiderschap zijn noodzakelijk wil er van orde gesproken worden. Alleen zaken die passen binnen de hiërarchie van doelmatigheid en functionaliteit hebben waarde. Het sociale leven en de natuur worden ter beschikking gesteld van dit systeem en haar ideologie van regelen.
Het systeem van organisaties werkt en produceert een samenleving van orde en vooruitgang. Ze is onmiskenbaar succesvol en levert tastbare resultaten op. Zodanig dat de samenleving ondenkbaar is geworden zonder georganiseerd te zijn volgens de logica van het managerialisme. De mogelijke nadelen ervan worden zelden onder ogen gezien of gezien als malfuncties die opgelost kunnen worden.
Organisaties zijn een farmacon. Ze maken de wereld hanteerbaar en verbeteren het leven. Tegelijkertijd zijn ze een voortdurende bron van intriges waarin mensen tegen elkaar opgezet worden, van verwachtingen die het leven van betrokkenen beheersen en van vervreemding. Ze geven zin en ze ontnemen zin tegelijkertijd. Mensen zoeken en vinden betekenis in de organisatie, maar de organisatie heeft er geen primair belang bij om zingeving te verlenen. Organisaties balanceren daarom op een paradox: Te veel betekenis maakt ze inefficiënt. Te weinig maakt ze inhumaan.
Kunnen we überhaupt tegen organisaties zijn? We hebben ze nodig om de wereld beheersbaar te maken, maar ze kosten ook veel en zijn een bron van frustraties.
De vraag is of we buiten het organisatie systeem kunnen denken? Is er een buiten voorstelbaar waar de planning en control geen vat krijgt?
Het betreft hier geen kritiek op het systeem in de zin van alternatieven poneren, maar van een denken van het buiten. Zijn er gebieden die (in potentie) zich buiten de organisatie orde (kunnen) stellen? Zijn er disrupties mogelijk? Mogelijkheden van andersoortige ordes die ons tot denken stemmen en openingen creëren? Kan de bureaucratische orde vergeten of ondervraagd worden?
Ruud Kaulingfreks
Programma:
12.00 – 12.30 Inloop koffie en thee
12.30 – 12.40 Inleiding door Harry Kunneman
12.40 -13.10 Tweegesprek over digitalisering van de wereld en nieuwe samenwerkingsvormen. Door ICT zijn nieuwe vormen van communicatie en samenwerken ontstaan die mogelijkheden geven tot andere organisatievormen van onderop en daarmee een nieuw politiek landschap mogelijk maken.
Sprekers: Niels den Oever (onderzoeker UvA en adviseur digitale burgerrechten) en ....
Ieder tweegesprek is opgebouwd uit 7 min inleiding door iedere spreker en daarna ondervragen ze elkaar (15 min)
Harry Kunneman leidt de gesprekken.
13.10 – 13.40 Tweegesprek over het onzegbare in kunst en organisaties. Hoe veel we ook organiseren er is altijd een substraat van wat niet gezegd wordt. Het is tevens vanuit deze stilte van waaruit we organiseren. Daarom een gesprek over de nulgraad van organisaties.
Sprekers: Marjorieke Glaudemans (kunstenaar, auteur van boek Is er ruimte in de gevestigde orde?) Mieke Moor (adviseur, auteur van Tussen de regels. Proefschrift aan de UvH. Promotoren Hans Alma en Ruud Kaulingfreks) nog te bevestigen. (deze laatste was helaas verhinderd om deel te nemen)
13.40 – 13.50 column/performance van Bart van Rosmalen (Lector HKU, auteur Muzische Professionalisering proefschrift aan de UvH promoteren Harry Kunneman en Ruud Kaulingfreks) en Anouk Saleming (docent HKU en schrijver, auteur van o.a. Maangezichten van Anouk Saleming en Bart van Rosmalen)
13.50- 14.10 Pauze Koffie en thee
14.10 – 14.40 Tweegesprek La Part Maudite. Gebaseerd op het werk van George Bataille is er een denken dat steeds het exces of te veel aan betekenis probeert te denken. Dit denken heeft zijn weerslag in sociale organisaties en samenwerkingen.
Sprekers: Laurens ten Kate (UvH) en Richard de Brabander (Hogeschool Inholland, auteur van proefschrift Engagement in spiegelschrift.)
14.40 – 15.10 Tweegesprek verbeelding en (informele) cultuur. Cultuur produceert beelden die haar dragen. Daarmee worden werelden gemaakt van waaruit andere vormen van samenzijn mogelijk worden die ontstaan in informele circuits buiten het gevestigde organisatiediscours om, bijvoorbeeld in de straatcultuur.
Sprekers: Hans Alma (hoogleraar VUBrussel) en Femke Kaulingfreks (Lector Jeugd en Samenleving Hogeschool Inholland. Gepromoveerd aan de UvH met proefschrift Making trouble, disruptive interventions of urban youth as unruly politics
15.10 – 15.20 Column/performance Bart van Rosmalen en Anouk Saleming
15.20 – 15.30 afsluiting door Harry Kunneman
15.30- 15.50 Pauze
15.50-16.35 Lezing Ruud Kaulingfreks
16.35- 18.00 Borrel
Paar kleine aantekeningen Bart:
- ik speelde nav Ni dieu, ni maitre het stukje ni piece waarin louter losse snaar flageoletten als een 'niet-cello-spelen'.
- in het tweede deel droeg ik de column 'anti-geeltjes campagne' voor.
Anouk schreef twee teksten: