1.
“De leraar moet zichzelf overbodig maken”
Dit gaat over de vrijheid van de leraar, de vrijheid om te bewegen, aan en af te koppelen, iets of iemand anders te onderwijzen, zelf leerling te zijn, een andere bijdrage aan de wereld te leveren, los te laten, te sterven.
Maakt de kunstenaar zich per definitie onsterfelijk?
Maakt de leraar zich per definitie sterfelijk?
De kunstenaar laat iets achter – kunst.
De leraar laat niets achter dan een voorbijgaande aanwezigheid.
'Leave no trace'
Een kunstenaar neigt in die zin zichzelf belangrijk te maken, centraal te stellen, wil iets nalaten.
Een leraar laat niets tastbaars achter.
Marina Abramovic – in het moment in de actuele context, voorbijgaande kunst.
De leraar als performance artist.

“Iets wekken in plaats van iets zenden”
Ik word iedere dag wakker met de wekker. Ben ik dan wakker? Hoe wakker ben ik dan? Roept de plicht mij of roep ik mezelf? Of word ik geroepen door de wereld? De wereld van ‘op tijd zijn’, ‘opstaan, plaatsje vergaan’, ‘niet te laat komen’, ‘geen slechte beurt maken’. Soms ga ik in protest met de wekker en blijf ik te lang liggen. Heb ik dan mezelf of de wereld? Hoe ziet de wereld eruit zonder wekker? De haan kraait als de zon opkomt. Wanneer kraai ik?

2.
“Het werk (kunst of onderwijs) staat ten dienste van de wereld en is basaler dan de relatie”.
“Het werk is niet de wereld. Het werk opent, representeert en maakt reflectie mogelijk”.
Niet eenduidige ruimtes openend, maken en voorleggen wat je niet kunt en/of moet willen weten. De enige dwang is dat de ander zichzelf eruit dient te halen.

“Niksen, chillen, vrije tijd. Nemen”.
Lekker samen… alleen.
Een idee. Een wens. Dit is iets!
Aan de slag, maar hoe?
Wat moeten we kunnen om vrijer te kunnen zijn?
Toerusting en oriëntatie in constante dialoog.
Samen komen we eruit.

3.
“Kunst zorgt via afstand voor nabijheid”,
is niet hoe ik mijn eigen kunst ervaar. 
Eerder andersom: via nabijheid, door in het gevoel dat ik heb, of dat is ontstaan, te duiken, zonder overzicht, zonder planning, zonder een eindpunt voor ogen te hebben, verwerk ik mijn gevoel en creëer zo afstand. Ik kan er met mijn armen over elkaar, of mijn handen in mijn zakken, naast gaan staan. Genieten van mijn verdriet, bijvoorbeeld.

“De leraar sterft niet”,
maar vermenigvuldigt zich, zijn of haar gedachten, als a-seksuele voortplanting. Bij elke voortplanting gaat iets van je verloren. En wordt het oorspronkelijke idee van de leraar vermengd en verrijkt en daardoor sterker, veelzijdiger, weerbaarder, minder eenzijdig. Zowel de leraar als de kunstenaar wil iets wekken. Wil ik voortleven, of moet ik aan die drang juist níét toegeven?

4.
“De leraar is geen “delivery system”… het gaat om artistry”
Kunst zou niet moeten worden gebruikt als containerbegrip. Wat is kunst? Welke facetten van het kunstenaarschap zijn belangrijk om af te kunnen stemmen op datgene wat de leerling nodig heeft. Het gaat om leerrecht en niet om leerplicht. Het gaat om iets bij de ander te “wekken” ipv iets te “zenden”. 

“Dwalen”
Ik zing een fragment van het lied: “Ik moest dwalen, ik moest dwalen, langs bergen en langs dalen...”
Elk mens is een kunstenaar (Joseph Beuys).
De evolutie, dat zijn wij. Wat wil ik in de wereld brengen?
Wat wil ik achterlaten?
Wat wil ik doorgeven?

5.
“Moed verzamelen om de wereld in te gaan”
Moed heb je nodig om te groeien. Vallen, blauwe plekken en weer opstaan. Opnieuw proberen, het onbekende ingaan, het donkere gat. 
De tunnels die je nog niet kent verkennen. Zal ik niet verdwalen? En als ik verdwaal wat doe ik dan?
De wereld is groot, onoverzichtelijk, moed is nodig om hem tegemoet te treden, vorm te geven, tot je te laten komen en tot je te laten spreken:
Wat doet die oorlog met mij? Wat doet dat land met mij? Wat komt er terug als ik daarover nadenk? 
Wat kan ik in de wereld zetten nadat ik deze beschouwd heb? Moed is nodig om de verbinding aan te gaan, want we zijn allemaal mensen in dezelfde wereld. We zijn niet alleen, maar meer dan de som der delen. Wat is moed? Is het durven? Is het doen? Springen? Het niet weten? Iets doen of leren kennen wat je nog niet weet of kunt? Is moed verbinding maken? Is moed van de leraar de moed om te ont-moeten? 

“Als iets vorm heeft kun je er misschien naar kijken”
Kunnen lelijke dingen in zo'n vorm worden gegoten dat je er werkelijk naar kunt kijken? Kun je het tastbaar, voelbaar, ervaarbaar maken zodat het je raakt, maar je niet van je voeten slaat? Ik denk van wel. Ik ben docent, theatermaker, ik zou dat willen, ik zou dat kunnen en ik zou er een vervolg aan willen toevoegen: de leerling ook zijn eigen vormen laten vinden voor dat waar het licht op valt. Mooie dingen en lelijke dingen met humor betreden, lichtheid in de zwaarte brengen. 
Hoe zou dat eruitzien? Ik herinner me mijn eigen school, waar je in de geschiedenisles, je eigen vormen mocht zoeken en vinden om aan te tonen wat jou raakte in de verhalen van vroeger. Waar gaat het over mij en over nu? Waar raakt dit verhaal zowel mij als het universum? Het opende de wereld en een prettige flow van meer willen en creativiteit.

6.
“Vormen maken ontvankelijk”
Ik dacht altijd dat relatie de key is om de leerling te openen. Sommige kunstenaars zijn hele nare, vreemde, bijna weerzinwekkende persoonlijkheden. Toch openen ze met hun vormen de wereld. Hoe zit dat? (Is dat waar de controle juist volledig afwezig is?)
Als het kunstwerk de wereld zou openen, ruimte zou scheppen…
Dan is de leraar niet de leraar, of de coach, of de baas, of…
De leraar schept de ruimte en neemt plaats in die ruimte. Als mens. Net als iedereen.

“Stel dat de leraar overbodig was…”
Of tenminste net zo belangrijk als al dat andere.
De vorm, de les zou dan misschien het kunstwerk zijn (het middelpunt).

7.
“Hoe verhoud je je tot de wereld zonder verdoving?”
Het is een vraag die misschien wel erg dramatisch klinkt. Maar als je echt je ogen opent, laat openen voor alles wat er is, dan is het overweldigend, pijnlijk en niet te bevatten. Wat betekent je daartoe verhouden dan? Of kinderen daartoe uitnodigen? Ik zie het ook als het ultieme streven, of misschien als de enige manier om een zinvol leven te leiden: het leren houden van de wereld met alles wat er is. Betekent dat dan ook op alles wijzen? Of het zo verpakken voor een kind dat het ervan kan houden? Dan kun je dan weer niet controleren. Misschien kun je het vooral voorleven. Laten zien hoe je alles er laat zijn, en ook bij het kind blijft met alles wat er is.

“De denker die zich graag klein houdt”
Mag die er ook zijn? Een beetje langs de zijlijn, of gewoon midden in de ruimte, maar zonder zich te laten horen. In het ideaal van ‘in de wereld komen’ lijkt zichtbaarheid haast een plicht. Ben je pas iemand als er publiek is? Heb je pas iets gemaakt als het deelbaar is? Het heeft te maken met die vrijheid om te kiezen wat je doet met dat waar je op gewezen wordt. Het kind dat niet streeft naar hoger of beter, maar ook de wereld niet wil verbeteren, mag dat er zijn? Bestaat de onzichtbare kunstenaar?

8.
“Houd het daar met jezelf uit”
In dat citaat van Gert Biesta klinkt voor mij door hoe lastig het kan zijn. Uithouden, holding space – hoe verleidelijk het ook is om te antwoorden, om op te lossen, om te redden; doe dat niet!
Dit is niet alleen een kwestie richting de ander, die wellicht aandringt.
Houd het daar bovenal met jezelf uit!
Creëer de ruimte, cultiveer de ruimte die tussen ons kan ontstaan. Houd open.
Is dat grenzeloos, eindeloos? Weet ik nog niet.

“Ruimte is niet dwingend, maar je moet wel je veilige ruimte verlaten”
… er komen geen woorden…
Ik zie de parallel met het moeras waar je moet blijven bewegen, al weet je nog niet waarnaartoe. Dat daar spanning is, omdat je niet weet wat er komt. En dat dat dus zowel voor docent als leerling geldt. Dat is toch ook de enige manier om erachter te komen hoe jongeren van nu denken?! (als kritiek op de opmerking dat ‘wij’ niet weten hoe ‘zij’ denken)

9.
“Echte vrijheid hangt ook samen met discipline”
Docent, student en de wereld….
Als docent neem je de student mee de wereld in; je laat zien/ervaren waarom deze scholing er toe doet.
Het is een kunst om de student/de leerling te laten zien waarom deze scholing er in de wereld toe doet.

“De relatie tussen docent en student is zeker belangrijk, maar nog belangrijker is de wereld, waarom deze scholing er voor deze student en de wereld er toe doet.”
Als wij in eindtijden leven, wat betekent dat dan?... Waar ben ik dan verantwoordelijk voor en hoe kan ik mijn verantwoordelijkheid nemen?
Een goede docent is als een kunstenaar, hij weet de juiste snaar te raken.. (Peter)
Ontvoering… krijgen wat je niet dacht dat je zou krijgen
Ik wil bodig zijn en nodig
Ik wil de leraar zijn die …

Als we in eindtijden leven, in een plotselinge zee,
hoe kan ik dan bodig en nodig zijn en de juiste snaar raken,
zodat er een nieuwe wereld ontstaat,
een wereld waarin iedereen kunstenaar is vanuit zijn eigen talent,
zich gezien voelt en buiten zijn comfortzone zonder excuses trots bijdraagt aan een groter geheel……
Hoeveel vrije ruimte mag ik nemen als de zee mij/ons allen plotseling overstroomt…

10.
"Hoe verhoud ik mij tot de wereld?"
Als deze vraag het startpunt is van onderwijs dan... ja, wat dan... vraag ik mij af. Het klinkt mooi. Immers alle beroepstaken uit zogenaamde kwalificatiedossiers vallen weg; alle hokjes binnen beroepsonderwijs vallen weg; er komt ruimte voor de student om te onderzoeken wie hij of zij is, vanuit het menszijn als middelpunt in plaats van alle mogelijke beroepen... taken... functies als uitgangspunt te nemen.
Als deze vraag het startpunt mag zijn betekent dit ook de herwaardering van de docent.

"Versta ik de wereld al voldoende?"
Hoe kom ik als leraar tot het punt dat ik de wereld voldoende versta, en is dat überhaupt mogelijk? En als dat niet mogelijk is, wanneer is het dan voldoende om mijn studenten mee te nemen op hun reis?
Wat is verstaan = kennis? Zijn het vaardigheden? Is het een houding? Hardopschrijvende denk ik dat ik lerende zou zijn met mijn studenten: het voorleven van een nieuwsgierige houding, empathie tonen, verbeelden, plezier hebben in de dingen die minder gaan, samenwerken ontdekken. Samen de wereld ontdekken. Samen schuilen voor de regen en antwoorden zoeken op vragen die raken. Die wringen. Of vragen die weer nieuwe vragen oproepen.
IK SOLLICITEER DIRECT!

11.
"De moed hebben om de afgrond in te kijken voor je tot iets komt"
Als een reis: eerst daarheen waar ik omheen wil. Ik voel wanneer ik die moed als leerkracht nodig heb. Het zijn de momenten met kinderen dat ik ze niet kan bereiken of als ik dat gevoel heb. Het is dan wanneer er leed is rondom een kind en ik een vreemd soort schaamte ervaar om elkaar weer te zien. Ik vind het dan niet buiten me, maar binnen in me. Wat raakt me, wat wil het mij vertellen. Er is het niet weten en angst om te verdwijnen.

"Wij bewegen de wereld en de wereld beweegt ons"
Soms kan gaan, gewoonweg maar bewegen de boel vlottrekken. Ik weet het niet en jij weet het niet, maar ik ga en laat de ander gaan. Probeer het maar, en opnieuw ook als het niet lijkt te lukken. Vertrouw de wereld maar dat je iets zult vinden.

12. 
"Een goed kunstwerk opent de ruimte, de ruimte is niet dwingend. De enige dwang is om het met jezelf uit te houden"
Een goede leerkracht opent de ruimte, de ruimte is niet dwingend, 
De enige dwang is om het met jezelf en elkaar uit te houden.
Discipline om om te gaan met de vrije ruimte
Een goede leerkracht beseft zich dat elke leerling zelf betekenis geeft aan de leerstof. 
Wat "het" betekenen kan, daar heeft de leerkracht weinig over te zeggen